Мақолаҳо

Охири солҳои 20-ва авоили солҳои 30-юми асри гузашта дар таърихи забони тоҷикӣ ҳодисаҳое ба вуқӯъ пайвастанд, ки баҳсу мунозира дар атрофи суду зиёни онҳо то рӯзгорони мо ҳамчунон идома дорад. Ин ҳодисаҳо иборат буданд аз табдили алифбои анъанавии тоҷикон (арабӣ) ба лотинӣ, таҳия ва танзими имлои нав, таъйини чигунагии забони адабии тоҷикӣ, афзоиши нақши матбуот ва тарҷума, таъсири забони русӣ ва амсоли он.

Истиқлол ва равандҳои сиёсиву фарҳангии давраи навини рушди таърихии Тоҷикистони соҳибистиқлол дар назди равшанфикрон ва зиёиёни кишвар вазифаҳои нав мегузорад. Дар ин марҳилаи таърихсоз муайян кардани самтҳои асосии инкишофи ҷомеа, тарбияи наслҳои имрӯза дар руҳияи ватандӯстиву ватанпарастӣ, баланд бардоштани сатҳи худогоҳӣ ва худшиносии миллӣ ва бад-ин василаву роҳҳои дигар таъмини истиқлолияти фарҳангӣ аз вазифаҳои асоситарини на танҳо равшанфикрон ва аҳли зиё, балки ҳар фарди тоҷик мегардад. Тавре ки Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмонов дар китоби худ «Тоҷикон дар оинаи таърих.

Матбуот ба забони тоҷикӣ таърихи тӯлонӣ надорад. Аввалин намунаҳои он ҳам бо вазидани насими дигаргуниҳои илмиву техникӣ дар нимаи дувуми асри XVIII дар Ҳиндустон пайдо шудааст. Аввалин рузномаҳо дар Ҳиндустон (рузномаҳои «Ҳигиз газет» ва «Бангол- газет» соли 1780) бо сутунҳои алоҳида ба забони тоҷикӣ ва рузномаи тоҷикии «Ҷоми ҷаҳоннамо» дар соли 1822) дар Эрон (Нашрияи беном дар соли 1837) ва Афғонистон (рузнома бо номи «Шамсуннаҳор» дар соли 1873) буданд.

Имрӯз дар бораи забони тоҷикӣ ва заминаҳои таърихии пайдоиши он фикрҳои гуногун пайдо шудаанд ва аз тарафи баъзеҳо фарзияҳо ва тахминҳои бебунёд ва ғайриилмӣ пешниҳод  мегарданд. 

Солҳои 20 - уми садаи гузашта, вақте ки масъалаи табдили алифбо ва бозсозиву навсозии забони адабии як қатор миллатҳои Иттиҳоди Шӯравӣ ба миён омад, суоли ногузире пайдо шуд, ки истилоҳофаринии ин забонҳо чӣ гуна ва бар асоси кадом усулҳо сохта шавад ва ба кадом роҳҳо бояд пеш равад? Зеро дар ҳар ҷумҳурӣ ин масъала мустақилона, бидуни мувофиқа ва ҳамоҳангсозӣ бо ҷумҳуриҳои дигар ҳал мешуд. Гузашта аз ин, дар аксарияти ҷумҳуриҳои миллӣ луғатшиносони варзида ва ошно бо меъёру методологияи нави истилоҳшиносии ҷаҳонӣ мавҷуд набуданд.